Blog

19 februari 2021. Stikstof houdt de gemoederen onverkort bezig. Dus ik heb ook maar eens gekeken hoe de stand van zaken is. De meest recente jaaroverzicht van het CBS is van 2018, die van 2019 zal er wel bijna aankomen. In 2018 blijkt de helft van de stikstof die boeren via krachtvoer en kunstmest hebben aangekocht via bodem en lucht weer verloren te zijn gegaan. Dat is 183 kg N per hectare! Ondanks alle verbeteringen zij we met dit verlies nog steeds koploper in Europa, vandaar dat overheid nog steeds bovenop het stikstofdossier zit en zich daar geen lossere houding in kan veroorloven. De benutting van de stikstof is zelfs iets teruggelopen, van 45 naar 43%. Dit is in lijn met de trendbreuk die gaande is, de daling is stikstofgebruik en overschot sinds de jaren ’90 stokt.

De kortste dag van het jaar komt dichterbij. Nog nooit was het zo lang achter elkaar boven 10 ^oC, maar daar zijn we dan nu toch onder gedoken. Weer meer tijd om te lezen. Over kringloop, regeneratief, natuurinclusief, precisie, fair etc. Op de vaak gestelde vraag welke vorm mij nou kansrijk lijkt antwoord ik “Allemaal!”. Het is niet zo dat dé oplossing bestaat. Wil je de komende eeuwen aan kringlooplandbouw doen dan moet het systeem robuust en zelfredzaam zijn. Natuurinclusief betekent dat je de natuurlijke evenwichten weer hun werk laat doen en het bedrijf zo inricht dat het ook kan, met strokenteelt als in de belangstelling staande variant voor de akkerbouw. Regeneratief betekent bijvoorbeeld dat je de bodem weer vitaal en in balans brengt. Niet kerende grondbewerking is daar een richting binnen. Een vitale bodem bereik je niet met eenzijdig minerale meststoffen maar vraagt een circulaire benadering waar de consument ook deel van uitmaakt. Is techniek de oplossing? Soms wel. De drone uit wereld van de precisielandbouw kan nu klaverzaad meenemen en al vliegend over een perceel beoordelen waar wel en niet klaverdoorzaai wenselijk is. Een drone van een paar kilo die zuinig zaait of een trekker van een paar ton die volvelds aan de gang gaat. Dan weet ik het wel.

De Farm to Fork ofwel Boer tot Bord strategie van de EU is helder. Samengevat bestaat die uit het volgende resultaat in 2030: gebruik en risico van pesticiden 50% reduceren; nutriëntenverlies 50% reduceren; 20% minder gebruik van meststoffen; antibiotica met 50% verminderen; 25% biologische landbouw. Bij zulke grote doelen verwacht ik ook een stevige finaciele basis. Er is echter gekozen om de komende jaren 20% van het landbouwbudget in te zetten op verduurzaming, met andere woorden de overige 80% ‘klassiek’ in te zetten, zoals hectaresteun, die tot nu toe vooral tot schaalvergroting en intensivering leidde. Of het nou de EU is of de Nederlandse politiek, men weet waar het mis is, wat moet veranderen, en drukt dat ook uit in ambituese doelen. Echter als het op invoeren en uitvoeren aankomt wordt het ineens allemaal wat wollig en voorzichtig. Dus nee, op deze manier acht ik de kans niet groot dat de doelen worden gehaald.

Bij de start van het Practoraat is op de Aeres website een dubbelinterview geplaatst van Corné Kempenaar, lector precisielandbouw, en mij als de nieuwbakken practor kringlooplandbouw. Erg leuk om te ervaren hoe we vanuit 2 op het eerste gezicht totaal verschillende vakgebieden al snel tot eensluidende conclusies komen over wat nodig is om een transitie te bewerkstelligen. Klik op de foto voor het interview

In de nazomer kwam het themanummer “Korte ketens” van Dynamisch Perspectief uit, het ledenblad van de Vereniging voor Biologisch-Dynamische Landbouw en Voeding. Als geheel is het een zeer lezenswaardig blad, waar ik een artikel over kringlooplandbouw voor mocht schrijven. Onderstaand links naar het artikel en naar het hele blad.

Biologische landbouw heeft niet alle wijsheid in pacht. True. De kringloop van de biologische sector heeft nog een hele weg te gaan. True. Echter. Biologische landbouw heeft wel heel veel ervaring in te brengen bij het ontwikkelen van kringlooplandbouw, en dat mag ook benoemd worden. Volkert Engelsman en Jeroen Smit beschrijven dat in een opinieartikel in De Volkskrant die het lezen waard is. Volkert Engelsman is CEO van Eosta, Jeroen Smit is journalist en auteur (De prooi, Het grote gevecht).

Een dik half jaar geleden wist ik nog niet van het bestaan van Practoraten. Een Practoraat is de MBO variant van de Lectoraten in het HBO. Het is een themagerichte onderzoeksfunctie vanuit het onderwijs. Onderzoek naar inspirerende voorbeelden en naar geschikt lesmateriaal en werkvormen en bij elkaar brengen van mensen in het onderwijs. Voor het thema kringlooplandbouw zocht Aeres dit voorjaar een Practor.

Laat ik nu vanaf 1 augustus 3 dagen per week die Practor Kringlooplandbouw worden! Dat ga ik doen vanuit de ervaring die ik heb in de biologische landbouw, maar het Practoraat gaat over kringlooplandbouw in de alle agrarische en de verwerkende sectoren en in de relatie met de maatschappij. In het HBO komen binnenkort ook nog 3 lectoren kringlooplandbouw, dus met die mensen samen kunnen we vanuit MBO en HBO onderwijs met een praktische kijk op kringlooplandbouw komen. De komende tijd ga ik aan de slag om de mensen in het netwerk te spreken en wil ik op zoek naar voorbeelden die aansprekend zijn voor studenten, boeren en tuinders

Kringloop steek ik in vanuit het op termijn stoppen van gebruik van kunstmest en invoer van ver weg. Op een vorm van dierhouderij die is gebaseerd op gebruik van gronden die niet voor humane consumptie geschikt zijn en die maximaal gebruik maakt van reststromen. Impliciet daaraan is de verandering van het consumptiepatroon naar substantieel minder dierlijk eiwit. Met andere woorden, mijn visie is gebaseerd op een kringlooplandbouw die veel verder gaat dan een verschuiving in patronen, maar een vorm die is gebaseerd op transitie, een paradigmawissel. Dat klinkt groot, maar de tijd waarin we leven vraagt ook om een verandering die groot is (zie ook de Position Paper die ik natuurlijk niet toevallig dit voorjaar heb geschreven).

Energie is een woord dat in het kringloopverhaal weinig wordt genoemd. het is voor mij echter een wezenlijk onderdeel. Los van de beschikbaarheid van grondstoffen is ook energie een grote factor in het vorm geven van landbouw. Deze beide kunnen niet los van elkaar worden gezien.

Om de enorme stap in de komende jaren te maken is het heel belangrijk om te beseffen dat de transitie gaat over de manier van werken en ondernemen van zelfstandige boeren en tuinders. Het gaat over hun werk, inkomen en voortbestaan. Eveneens gaat het over het consumptiepatroon van burgers en de hoeveelheid geld die zij moeten gaan betalen voor de producten. De overheid wil dat Nederland in 2030 kringloopkoploper is in de wereld. Dat is een hele hoge inzet! Om iedereen daar in mee te nemen is een groot avontuur.